الزامات کارکردی تحقق پدافند غیرعامل از دیدگاه مدیریت شهری نمونه موردی؛ شهر تهران

در قرن بیستم بیش از 220 جنگ به وقوع پیوسته و بیش از 200 میلیون تلفات انسانی داشته است. (نشریه پدافند غیرعامل، شماره یک) ایران نیز طی سالیان گذشته شاهد جنگ های مهمی بوده است و آنچه که بین تمامی آنها مشابه می باشد هزینه بسیار بالای جنگ برای تهاجم و برای دفاع است. اما امروزه شکل جنگ ها عوض شده و جز جنگ سخت، انواع دیگر جنگ ها نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ که هزینه و تلفات پایین تری را به خصوص برای طرف مهاجم ایجاد نموده است (مانند جنگ نرم، تعرض های سایبری، جنگ های موشکی با استفاده از موشک های دور برد و ... )؛ لذا لازم است که در مقابل این تهاجم ها رویکردهای دفاعی مستحکمی اتخاذ گردد، طبیعتاً در این زمینه دو مسئله قابل تأمل می‏باشد اول اثربخشی شیوه دفاع مورد استفاده؛ و دوم هزینه استقرار چنین سیستم هایی؛ ترکیب این دو عامل است که منجر به انتخاب راهکار دفاعی مورد نظر می‏شود. میان راه های متخذه، پدافند غیرعامل پیشنهادی است که دارای هر دو ویژگی بالا می باشد، پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می‏گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسلیحات نبوده و با اجرای آن می‏توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات و بمباران‏های موشکی دشمن را به حداقل ممکن کاهش داد. به بیان دیگر در پدافند غیرعامل به جای استفاده از تجهیزات نظامی از اصول، راهکارها و روش‏هایی بهره برده می‏شود که متناسب با محیط و بهره گیری از پتانسیل‏های آن می‏باشد لذا از نظر هزینه بسیار مقرون به صرفه بوده و از نظر کارایی به دلیل هماهنگی با محیط طبیعی از کیفیت بالایی برخوردار خواهد بود. از طرف دیگر بهره مندی از اصول پدافند غیرعامل یک ضرورت عقلی، عرفی و دینی است و اگر آموزه‏های تاریخی خود را مرور کنیم، شاهد خواهیم بود که در تاریخ معاصر، موضوع آمادگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. اینکه انسان در مقابل حوادث غافلگیر نشود و در مقابل مسائل و مشکلات موجود به صورت فعال اقدام نماید یک ضرورت عقلی است و انسان فطرتاً به دنبال ایجاد محیطی امن و مقاوم می‏باشد. پدافند غیرعامل پاسخی است به این نیاز فطری و بر این اساس شکل گرفته که ما بتوانیم طبق آموزه های دینی و عقلی، خود را در برابر مشکلات تجهیز نماییم. بعلاوه جوامع امروزی با سرعت بسیار بالایی به سمت شهرنشینی پیش می‏رود - ( تعداد شهرهای ایران در سال 1335، 199 شهر، در سال 1355، 373 شهر و در سال 1385، 1016شهر بوده است، همچنین تعداد کل شهرنشینان در جهان در سال 1900، حدود 5/16% ، در حال حاضر حدود 50% و در سال 2030 به حدود 60% جمعیت کل جهان خواهد رسید. ) - از طرف دیگر بسیاری از مکان های حساس و مهم کشور نیز در شهرها قرار گرفته است، لذا طبیعتاً احتمال هجوم دشمن به شهرها از سایر نقاط بسیار بیشتر خواهد بود، از طرف دیگر شهر به دلیل آنکه محل زندگی بخش عمده‏ای از جمعیت می‏باشد و همچنین از گستردگی بالایی نیز برخوردار است (بخصوص کلان شهرها) امکان استفاده از حفاظت‏های نظامی در آن چندان مقدور نخواهد بود، لذا بهترین روش در شهرها – و حتی در مواردی تنها روش مناسب – استفاده از اصول پدافند غیرعامل که با محیط طبیعی و محیط شهری سازگار بوده و کارایی بالایی نیز دارد، می‏باشد. لذا مدیریت شهری که متولی اصلی در اداره شهر است و وظیفه دارد تا راهبری اصلی شهر را به عهده بگیرد لازم است تا به این اصل توجه نماید، چرا که یکی از رخدادهایی که در آن نیاز است تا مدیریت شهری وارد شده و شهر را سامان دهد بحث سوانح و بحران‏های شهری است، در این چنین شرایطی، مدیریت شهری زمانی می‏تواند به نحو احسن عمل کند که از قبل پیش‏بینی آن را کرده باشد، یکی از روش‏های بسیار مهم در این باب ایجاد آمادگی توجه به اصول و اجرای اصول پدافند غیرعامل است. این پایان نامه به دنبال تعیین اولویت‏هایی از اصول پدافندغیرعامل است که بیشترین تأثیر را بر مدیریت شهر دارد، همچنین تلاش می‏کند تا راهکارهای اجرای این اصول را بیان دارد.